აია ქუთაისი

მთავარი » 2011 » ივლისი » 12 » მეფეთა სასახლე "ოქროს ჩარდახი"

---

6:55 PM მეფეთა სასახლე "ოქროს ჩარდახი"

თანამედროვე ქუთაისის ცენტრში, მდ. რიონის მარცხენა ნაპირთან მდებარეობდა ყოფილი "პატარა ქუთაისი", ანუ ქალაქის მარცხენა ნაწილის უძველესი ბირთვი. ამ ადგილს ამჟამად დასავლეთიდან მდინარე ჩამოუდის, ჩრდილოეთიდან ესაზღვრება რუსთაველის პროსპექტი, სამხრეთიდან – ბესიკის ბაღი. სავარაუდოა, რომ დაახლოებით ეს ტერიტორია ეკავა იმ ციხეს, რომელიც პროკოპი კესარიელის ცნობით 551 წელს ეჭირა სპარსეთის ჯარის სარდალს მერმეროეს და სადაც ბევრად უფრო ადრე არსებობდა ლაზების კუთვნილი და მათ მიერვე შემდგომში დანგრეული ციხესიმაგრე "კოტაია". უფრო გვიან იგივე ადგილი გამოუყენებიათ მეფეთა სასახლეების ასაგებად. ძნელია დაბეჯითებით ითქვას, თუ რა დროს შეიქმნა აქ სამეფო რეზიდენცია, რადგან წყაროებში ამის შესახებ არ არსებობს მითითება. უფრო საფიქრებელია, რომ სასახლეები იმ პერიოდში აშენდა, როცა ქუთაისი აფხაზეთის სამეფოს დედაქალაქად იქცა. მართალია, მეფის სასახლე იყო უქიმერიონის ტერიტორიაზეც, მაგრამ იქ ბევრად უფრო მცირე ნაგებობა ყოფილა და, რაც მთავარია, იგი უთუოდ გარე თუ შიგა ომების დროს გამოიყენებოდა, ხოლო მშვიდობიან პერიოდში მეფის რეზიდენცია ვრცელსა და უკეთ მოწყობილ სასახლეში იქნებოდა. ერთ–ერთი უძველესი წერილობითი ცნობა აღნიშნულ ადგილას სამეფო კარის არსებობის შესახებ ეკუთვნის XV saukunეს, როცა ქუთაისი ინახულა ვენეციელმა ელჩმა ამბროზიო კონტარინიმ, მაგრამ სასახლეები აქ ბევრად ადრე იქნებოდა აგებული. მეფეთა რეზიდენცია სამი მხრიდან გარშემორტყმული ყოფილა ქვიტკირის მაღალი კედლით, ხოლო დასავლეთით რიონის ნაპირს ეკვროდა. კედლის საერთო სიგრძე 640 მ. შეადგენდა. მისი შესავლის თავზე იდგა თლილი ქვით ნაგები მრგვალი კოშკი, რომელიც სამრეკლოდ გამოიყენებოდა. აქვე მდებარეობდა კარის ეკლესია, შიგნიდან მთლიანად ფრესკებით მოხატული. კედლის შიგნით მოქცეულ ტერიტორიაზე განლაგებული იყო მეფეთა სასახლეები. ერთ–ერთი მათგანი გამოირჩეოდა მეტად კარგი მდებარეობით და სილამაზით, რის გამო მისთვის შეურქმევიათ "ოქროს ჩარდახი". იგი უშუალოდ რიონის პირას ყოფილა აღამრთული და წყალდიდობის დროს მდინარის ნაწილი გადიოდა სამი განიერი თაღის ქვეშ (აღნიშნულმა თაღებმა გაუძლეს დროის გამოცდას და ჩვენამდე მოაღწიეს). თაღებს ქვის ოცი ბოძი ეყრდნობოდა. სასახლეს ჰქონდა დიდი დარბაზი, მოხატული წარსულში ქართველთა მრავალგზის ლაშქრობის საბრძოლო ეპიზოდების ამსახველი სურათებით. ვრცელი და ღია აივანი, ფანჯრებს შუა აღმართული ქვის ბოძები, აგრეთვე სხვა არქიტექტურული მორთულობანი რიონის თვალწარმტაცი ნაპირების ფონზე მშვენიერ შეხედულებას აძლევდა მდინარეზე გადამდგარ "ოქროს ჩარდახს" და, როგორც ჩანს, ასეთი ხატოვანი სახელით მისი მონათვლის სრულ საფუძველს ქმნიდა. სასახლის მშვენიერებაზე მიუთითებს აგრეთვე, ერთი ხალხური ლექსი: "ნეტა რა არის მისთანა, ამომავალი მზისთანა; წყალში რომ ფეხი უდგია, იმ ოქროს ჩარდახისთანა; თბილისში სიონისთანა, საყდარი გელათისთანა; გაღმა–გამოღმა ქალაქი ქუთაისს მეიდნისთანა". სასახლე აუშენებია XVII საუკუნის პირველ ნახევარში იმერეთის მეფე გიორგი მესამეს (1605–1639 წწ.). შენობა შემორჩა XIX საუკუნემდე, როდესაც იგი გადააკეთეს საცხოვრებელ სახლად; აივნები მოშალეს და შიგნით არსებული ვრცელი დარბაზი ოთახებად დაყვეს. იმავე საუკუნის შუა წლებში კიდევ არსებობდა უძველესი კარის ეკლესია. სასახლის ნარჩენების წინ დგას "საქართველოს ხეთა პატრიარქად" აღიარებული მრავალსაუკუნოვანი ჭადარი. იგი ოდესღაც სასახლის ბაღის მშვენება იყო და თავისი სილამაზით და სიდიდით მნახველთა ყურადღებას იქცევდა. ჭადარი შუა საუკუნეების მოგზაურებს თუ ელჩად ჩამოსულ უცხოელებს შეუმჩნეველი არ დარჩენიათ და მოხსენებული აქვთ ქუთაისის აღწერილობაში. ჭადრის ქვეშ დადგმულ ვეებერთელა ქვას მეფეები დასასვენებლად იყენებდნენ, არაიშვიათად აქვე ჰქონდათ თავისი ხელქვეითებისა და უცხოელების საქმიანი მიღებაც. XIX საუკუნის მეორე ნახევარში ჭადარს ჯერ კიდევ ჰქონდა შემორჩენილი წინანდელი სახე და განცვიფრებაში მოჰყავდა მნახველები. ერთ–ერთი მათგანი აღნიშნავს, რომ ამ მრავალსაუკუნოვანი ჭადრის გადაშლილი თითოეული ტოტი ცალკე ხის ტოლი იყო; ზაფხულის სიცხეში მის ქვეშ შეიძლებოდა მთელ გიმნაზიას შეეფარებია თავი (ხე მაშინ კლასიკური გიმნაზიის ეზოში იყო მოქცეული), წვიმა ფოთლებში არასოდეს ატანდა. ჭადარს კაცის სიმაღლეზე აჩნდა მრგვალად ნაჭდეული კვალი, რომელიც დაუტოვებია ოდესღაც მასზე შემოხვეულ ბაგირს, მდინარის გაღმა ყოფილა ბაგირის მეორე ბოლო დამაგრებული და ამ ადგილას ბორანი მოქმედებდა რიონზე (Марков Е. В., Очерки Кавказа, Долина Риони, СПБ, М., 1904 г.).

1 2 3 4 5 კატეგორია: ქუთაისი | ნანახია: 1591 | დაამატა: torpedo | რეიტინგი: 0.0/0

სულ კომენტარები: 0